Ayasofya Hakkında Bilgi

Ayasofya; İstanbul’da yapılmış en büyük Bizans kilisesidir. Hagia Sophia İstanbul’un fethine (1453) kadar kilise olarak kaldı, fetihten sonra camiye dönüştürüldü, 1934′te Atatürk’ün buyruğuyla müze oldu.

Bugünkü Ayasofya, aynı yerde, aynı addaki üçüncü yapıdır. İlk Ayasofya 15 Şubat 360′ta Büyük Constantinus’ un oğlu Constantius (337-361) tarafından yaptırıldı. En büyük kilise olduğu için büyük kilise anlamına gelen Megalo Ekklesia olarak adlandırıldı. İS 404′te, ahşap çatılı bir bazilika olduğu sanılan yapı bir yangın sonunda yıkıma uğradı.

İkinci Ayasofya’nın yapımına İmparator II. Theodosios (408-450) döneminde başlanarak 10 Ekim 415′te tamamlandı. Bazilika tarzında yapılan kilisenin beş nefi vardı ve çatısı ahşaptı. Bugünkü Ayasofya’nın batısında 1935′te yapılan kazılarda İkinci Ayasofya’nın avlusuna ait kalıntılar ortaya çıkarıldı. Bulunan büyük mermer parçaların anıtsal bir girişe ait oldukları anlaşıldı. 13 Ocak 532′de Nika Ayaklanması’nda İkinci Ayasofya da yakıldı.

İmparator İustinianos, daha büyük ve görkemli bir kilise yapılabilmesi için zamanın en ünlü mimarlarından Tralleis’li (Aydın) Anthemios ile Miletolu İsidoros’u görevlendirdi. Yapıda 100 usta ve 10 binden fazla işçi çalıştı. İmparatorluğun dört bir yanından en değerli malzemeler İstanbul’a taşındı. Çalışmalar, 23 Şubat 532′den 27 Aralık 537′ye kadar çok kısa bir süre içinde (5 yıl, 10 ay, 4 gün) tamamlandı.

Bu tarihten sonra kilise birçok kez depremler ve yangınlar nedeniyle yıkıldı, onarıldı ve sağlamlaştırıldı. İS 553, 557, 559′daki depremlerde kubbenin doğu tarafı yıkıldı ve İsidoros’un yeğeni genç İsidoros tarafından onarıldı. Böylece kubbe 2.65 m daha yükseldi. Aynı mimar yapıyı sağlamlaştırmak için kule biçimli dört destek (payanda) yaptı. Ayasofya 859′da büyük bir yangın geçirdiyse de, en büyük zararı 8 Ocak 869′da gördü. İmparator I. Basileios dönemindeki (867-886) depremde yapının batı yarım kubbesi yıkıldı, 870′te yapılan onarımlarla sağlamlaştırıldı. 989′daki deprem kiliseyi ibadete kapayacak kadar şiddetli oldu, birçok bölümü ve kubbe yıkıldı. Bu sırada imparator olan II. Basileios’un (976-1025) başlattığı onarımla kilise eski haline getirildi ve 13 Mayıs 994′te yeniden ibadete açıldı.

1204′te kenti ele geçiren Latinler, kiliseyi de yağmaladılar. Bir süre sonra Ayasofya Venedikliler tarafından ele geçirildi. 1261′de Bizanslılar kenti geri aldıklarında Ayasofya çok yıpranmıştı. II. Andronikos (1282-1328), 1317′de kuzey ve güney yanının tehlikeli durumunu önlemek için buralara destek duvarları (payanda) yaptırttı. 1344′de bir deprem Ayasofya’da yeni zararlar verdi. 1346′da kubbenin bir bölümü ve doğu kemeri yıkıldı, bir süre kapalı kaldı, 1354′te özel bir vergi ve bazı yardımlarla onarılabildi. 15. yüzyılın başında Ayasofya’dan söz eden kaynaklar, yapının çok bakımsız olduğunu belirtirler.